Улуус олоҕо: «Сунтаар сонуннара» олохтоох хаһыат тула түмсэллэр

D25B3442
D25B3455
D25B3426
D25B3438
D25B3437
D25B3436
D25B3449
D25B3423
D25B3412
D25B3409
D25B3404
D25B3401
D25B3398
D25B3360
D25B3385
D25B3430
D25B3378
D25B3369
D25B3366
D25B3364
Фото: ysia.ru

2018 сылга Сунтаар улууһун олохтоох хаһыатын бастакы нүөмэрэ тахсыбыта 80 сылын туолар. Сахалыы тыллаах таһаарыы куруук элбэх ааҕааччылаах. Манна кылаабынай эрэдээктэр уонна айар-тутар суруналыыстар оруоллара олус улахан. Сахамедиа «Улуус олоҕо» быраыагын чэрчитинэн куруук олох үөһүгэр сылдьар, буруолуу сылдьар сонуннаах кэлэктииби кытта көрүстүбүт.

— Борис Парфеньевич, кэнники кэмнэргэ сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэргэ тахсар уларыйыылар кэмнэригэр эһиги хайдьах дьаһанан олороҕут?
— Билигин ханна баҕарар уларыйыы-тэлэрийии, ол иһигэр оптимизация, үлэ миэстэтин сарбыйыы бара турар. Биһиги кэлэктииппитигэр техническэй үлэһиттэри ааҕан туран, 17 үлэһиттээхпит . Өрөспүүбүлүкэ үгүс улуустарын хаһыаттарын курдук, нэдиэлэҕэ иккитэ оптуорунньукка уонна бээтинсэҕэ тахсабыт. Ханнык баҕарар хаһыат сүрүн көрдөрүүтүнэн кини сурутааччыта, хаһыат тахсар ахсаана буолар. Билигин орто көрдөрүүгэ сылдьабыт. Урукку сыллары кытта тэҥнээтэххэ, кыра түһүү баар эрээри, күн бүгүн 1600-чэ ахсаанынан тахсан олоробут. Итини Бүлүү бөлөх улуустарга уонна өрөспүүбүлүкэҕэ сахалыы тыллаах хаһыаттарга биир үрдүк, улуус таһымыгар куһаҕана суох көрдөрүү дии саныыбыт. Дьон-сэргэ сахалыы хаһыаты ааҕар. Ааҕааччыларбыт сүрүннээн орто саастаах, кырдьаҕас көлүөнэ дьон. Итини тэҥэ хаһыаппытыгар оскуола оҕолоро ордук элбэхтик суруйаллар. Онон кэнники кэмнэргэ оскуолаҕа буолбут тэрээһиннэри үгүстүк сырдатабыт диэххэ сөп. Ити үчүгэй. Биһиги хаһыаппытын билинэн, сэргээн ааҕаллар, суруйаллар дии саныыбыт.

— Хаһыат уонна ааҕааччы бииргэ буолуутун сибээһин хайдах тутаҕытый? 
— Дьон, ааҕааччыларбыт хаһыат нөҥүө  былааска, биир дойдулаахтарыгар этиилэрин, санааларын, ыйытыыларын, билиилэрин тириэрдэллэр. Онон кинилэр суруктарын быыстала суох таһаарабыт. Ол да үрдүнэн сорох дьон кириитикэни таһаарбаккыт диэн сэмэлиир. Дьиҥэр, кириитикэлиир, сэмэлиир ис хоһоонноох сурук эрэдээксийэҕэ киирэн, регистрацияланан баран, паапка быыһыгар анньыллан, умнуллан хаалбыта диэн суох. Билигин ылан көрдөххө, улууспут олоҕор-дьаһаҕар ыллыҥ да кириитикэлии сатыыр суох да курдук дии саныыбыт. Олох орто таһымнаахтык сайдан бара турар. Биһиги тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар улууспут. Бу күннэргэ оппут кырыымчытыйда, мантан саас өссө уустугурара буолуо. Онон бу тула кэпсэтии билигин сүрүннээн тахсар. Хайдах дьаһаннахпытына сайыҥҥыга этэҥҥэ үктэнэбитий диэн. Сүбэ-соргу элбэх. Урукку өттүгэр дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба үлэтигэр балачча кириитикэ баар буоллаҕына, билигин барыта оннун булан турар, суолбут-ииспит да үчүгэй.

1 из 21

— Сахалыы тыллаах хаһыат тылдьытынан төһө туттаҕыт? 
— 2015 сыллаахха бичиктэр таһаарбыт тылдьыттара остуол кинигэтигэр кубулуйда. Манан биһиги номнуо тутта, сирдэтинэ үөрэннибит. Бастаан уустук курдук этэ, ааҕааччылар да өйдөөбөккө ыйыталлара элбэх этэ. Сыыйа-баайа суруналыыстар да, ааҕааччылар да үөрэннилэр, өйдөһөр буоллубут. 

— Үлэ буолан баран уустуктар баар буоллахтара. Олохтоохтор туруорсууларыттан тугу бэлиэтээн этиэҥ этэй?
Хаһыат үлэтэ, ааҕааччылары кытары быстыбат ситим аны Интэриниэтэ, түргэн сибээһэ суох хайдах да сатаммат кэмигэр олоробут. Онон Сунтаар улууһа өссө биир кэтэһэр эрэлэ оптоволокно киириитэ буолла.  Интэриниэт аһара бытаан буолан, үлэҕэ-хамнаска олус охсуулаах. 2018 с. Мирнэй өттүттэн оптоволокно кэлэрин күүтэбит, чугаһаата, онон эрэх-турах санаалаахпыт.

— Олохтоох дьоҥҥо оройуон хаһыатын оруолун эн туох дии саныыгыный?
— Киһи үксэ өрөспүүбүлүкэ уонна Арассыыйа хаһыаттарын сурутар кыаҕа суох. Оччотугар удамыр сыаналаах, наҕылыччы ааҕарга ордук табыгастааҕынан олохтоох хаһыаттар эрэ хаалар курдуктар. Онон Сунтаар улууһун олохтоохторугар улахан суолталаахпытынан, кинилэр баҕаларын учуоттаан, хаһыаппыт ис хоһоонун байытыы, кэҥэтии соруга турар.

1938 с. муус устар 24 күнүгэр Сунтаар оройуонугар «Сталин суола» диэн хаһыат бастакы нүөмэрэ биир тыһыынча ахсаанынан тахсыбыта. Оройуон типографиятыгар латыын алфавитынан бэчээттэммит бастакы хаһыаты Николай Дмитриевич Корнилов көрөн-истэн эрэдээктэрдээн таһаарбыта.
Хаһыат 1958 с. аата уларыйан, «Ленинскэй знамя», онтон «Коммунизм суола» , 1965 с. «Ильич уоттара» диэн ааттаммыта. Онтон 1991 cыл атырдьах ыйынааҕы Сэбиэскэй Сойууһу ыспыт путч кэнниттэн «Сунтаар сонуннара» диэн уларыйбыта.
Хаһыат муҥутуур ахсаана 1990 с. элбии сылдьыбыта – 5480-ҥа тэннэспитэ.

 

Борис Николаев «Сунтаар сонуннара» хаһыакка 2001 сылтан үлэлиир.
РФ Суруналыыстарын Сойууһун чилиэнэ, СӨ култууратын, бэчээтин туйгуна, 2015 с. Саха сирин Суруналыыстарын сойууһун «Көдьүүстээх суруйуу» номинациятын кыайыылааҕа. Бэчээт эйгэтигэр таһаарыылаах үлэтэ «Гражданскай килбиэн» бэлиэнэн, СӨ Бырабыыталыстыбатын, СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) Бочуотунай, РФ Суруналыыстарын Сойууһун грамоталарынан наҕараадаламмыта. Сунтаар улууһун, Сунтаар, Кутана нэһилиэктэрин ытык олохтооҕо.

 
По теме
Павел Гарин: Риск вoзникновения ЧС возможен до регионального уровня - МЧС Республике Саха (Якутия) По прогнозу Якутского управления гидрометеослужбы В первой и второй декадах мая предполагается вскрытия р.Лена до г.Якутска, рек Алдан, Амга и Вилюй, в третьей декаде мая – низовья рек Лена, Алдан, Вилюй, рек севера и северо-востока,
МЧС Республике Саха (Якутия)
3a3aa410-836b-46e3-b502-8b6345e98f67.jpg - Мирнинский район В ближайшие дни в г. Мирный прибудут два автобуса ПАЗ, приобретенных по федеральной программе, источником финансового обеспечения расходов которых являются специальные казначейские кредиты,
Мирнинский район
Кубок Минобрнауки по гонкам дронов - Министерство образования РС(Я) 27 марта на базе СОШ 39 им. Н. И. Шарина прошел Кубок Министерства образования и науки Республики Саха (Якутия) по гонкам дронов (беспилотных воздушных судов) среди школьников.
Министерство образования РС(Я)
Спасатели выехали на участки возможного схода снежных лавин - ИА SakhaLife.Ru Спасатели аэромобильного поисково-спасательного подразделения Службы спасения республики 28 марта выехали из Якутска в Томпонский район для обеспечения безопасности на участках возможного схода снежных масс.
ИА SakhaLife.Ru
4.jpg - Мирнинский район В 2023 году на территории Якутия зарегистрировано 123 дорожно-транспортных происшествия с участием несовершеннолетних, в результате которых 1 ребенок погиб, 139 детей получили травмы.
Мирнинский район
В медицинскую часть исправительной колонии № 1 поступило новое медицинское оборудование - УФСИН России по Республике Саха (Якутия) В рамках модернизации филиалов медико-санитарной части № 14 ФСИН России, расположенных в исправительных учреждениях УФСИН России по Республике Саха (Якутия),
УФСИН России по Республике Саха (Якутия)